Architektura międzywojenna

Nowatorska opowieść o tym, co stare, ale zarazem nowe

Odkryj architekturę międzywojenną

1918 – 1929

Szkoła im. Žemaitė

Šviesos g. 15, Rejon telszewski

1918

Klasyk literatury litewskiej, pisarka Žemaitė, została patronem gimnazjum w 1945 roku, kiedy to obchodzono setną rocznicę jej urodzin. W czasie okupacji szkoła specjalizowała się w nauczaniu języka litewskiego. Gimnazjum może się pochwalić imponującą listą absolwentów, wśród których Vytautas Mačernis, Alma Adamkienė, Alfredas Bumblauskas oraz wielu innych.

Dowiedz się więcej

Budynek

Kęstučio g. 3, Rejon telszewski

1920

Trzykondygnacyjny dom z czerwonej cegły w tamtych czasach znacznie wyróżniał się na tle otoczenia, do dzisiaj z obu stron otoczony jest zdecydowanie bardziej skromnymi budynkami drewnianymi. Wcześniej działało tu kino „Džiugas“, a w 2016 roku w budynku wyremontowanym gmachu otwarto Centrum Konserwacji i Badań Stosowanych Dziedzictwa Kulturowego Telszewskiego Wydziału Wileńskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Dowiedz się więcej

Dom – muzeum Antanasa Montisa

S. Daukanto g. 16 / Kęstučio g. 17, Połąga

1921

Architekt Petras Lapė wybrał dla elewacji jaskrawo niebieski kolor. „Moim zdaniem, drewno należy malować jaskrawym kolorem. Dlaczego drewno należy upodobnić do tynku? Mieszkańcy tego kraju malowali budynki samodzielnie wykonanymi farbami, ponieważ tylko takie były w stanie wytrzymać nadmorski klimat.” – mówił dziennikarzom architekt.

Dowiedz się więcej

Muzeum Wojenne im. Witolda Wielkiego oraz Narodowe Muzeum Sztuk Pięknych M. K. Čiurlionisa

K. Donelaičio g. 64, Kowno

1921

Kamień węgielny pod budowę Narodowego Muzeum im. M. K. Čiurlionisa poświęcono w 1930 roku podczas obchodów 500-setnej rocznicy śmierci Witolda Wielkiego, a piasek do jego fundamentów przywieziono z Góry Giedymina oraz miejsc, w których toczyły się walki o niepodległość kraju.

Dowiedz się więcej

Gmach Centralny Kowieńskiego Uniwersytetu Technicznego

K. Donelaičio g. 73, Kowno

1924

Powściągliwe, wyraźne kształty klasycystyczne są cechą racjonalizmu i funkcjonalizmu oraz tendencji dominujących w architekturze banków. „Brak w nowo wybudowanej siedzibie Banku Ziemskiego drogich urządzeń, jakichkolwiek dekorów oraz ornamentów gipsowych, które mimo tego, że zdobią wnętrze, to jednak zwykle wspomagają gromadzenie się kurzu” – w 1935 roku pisał „Lietuvos aidas”.

Dowiedz się więcej

Żółta buvette (pijalnia) wód mineralnych

B. Sruogos g. 3, Birsztany

1928

„Budowla na źródle wód mineralnych” to po francusku biuvette. Właściciel uzdrowiska Ignacy Kwinto nazwał źródło imieniem swojej córki – „Wiktoria”. Później ksiądz i pisarz Juozas Tumas-Vaižgantas zaproponował nazwę „Vytautas”, dzisiaj jest to najpopularniejsza woda mineralna na Litwie

Dowiedz się więcej

Były dom malarza Antanasa Žmuidzinavičiusa

V. Putvinskio g. 64, Kowno

1928

W tym domu zaczęto gromadzić kolekcję diabłów, której inicjatorem był diabeł sprezentowany przyjacielowi przez księdza Tumasa-Vaižgantasa. Po śmierci A. Žmuidzinavičiusa w 1966 roku z jego kolekcji oraz dzieł utworzono tutaj muzeum. Krótko później do zwiedzania udostępniono również mieszkanie oraz pracownię malarza.

Dowiedz się więcej

Filharmonia Państwowa w Kownie

E. Ožeškienės g. 12, Kowno

1929

Przez dwadzieścia jeden pierwszych lat okupacji gmach był siedzibą oddziału Ministerstwa Dróg Wodnych Litewskiej SRR, Instytutu Projektowania, a nawet teatru lalek. Siedziba Filharmonii została przeniesiona tu w 1961 roku, a w roku 2004 gmach został gruntownie wyremontowany i jeszcze lepiej dostosowany do muzyki przez architektkę i specjalistkę od ochrony dziedzictwa Rymantė Gudienė.

Dowiedz się więcej

Bank Litewski

Maironio g. 25, Kowno

1929

Co ciekawe, w banku były również mieszkania, garaże oraz pralnie dla urzędników. W wystawnym 8-pokojowym mieszkaniu mieszkał premier Augustinas Voldemaras wraz ze swoją rodziną. Korzystali oni z biblioteki, pokoju gościnnego z balkonikiem, osobnego wejścia do budynku oraz windy.

Dowiedz się więcej

1930 – 1932

Pokaż obiekty

1930 – 1932

Pałac biskupów

Katedros a. 5, Rejon telszewski

1930

„Pałac niezwykle przestrzenny, wygodny, przepiękny, wyposażony we wszystkie nowoczesne urządzenia. Do tego wzniesiony w najpiękniejszym miejscu Telsz” – pisał w dniu 19 sierpnia 1930 roku korespondent dziennika „Lietuvos aidas”.

Dowiedz się więcej

Budynek Centrum Informacji Turystycznej w Birsztanach

B. Sruogos g. 4, Birsztany

1930

Chociaż w tamtych czasach architektura drewniana była uważana za nieodpowiednią dla nowoczesnych miast pierwszej Republiki Litewskiej, to jednak właśnie z tego powodu idealnie pasował do miasteczka o charakterze uzdrowiskowym. Niektórzy urzędnicy również tutaj mieszkali – w budynku urządzono kilka służbowych mieszkań. W okresie międzywojennym funkcjonował w nim również urząd pocztowy i przychodnia lekarska.

Dowiedz się więcej

Dom mieszkalny

Laisvės al. 8, Rejon płungiański

1931

W Płungianach zapadła decyzja o budowie Pomnika Wolności. Jeszcze przed ukończeniem prac, lokalna społeczność wyraziła niezadowolenie, że symbol wolności – anioła, został przedstawiony z nagimi piersiami. A na pomnik o symbolice chrześcijańskiej nie wyraziła zgody miejscowa inteligencja. Po paru latach podniszczony pomnik rozebrano, a dalszy jego los jest nieznany.

Dowiedz się więcej

Kurhaus

B. Sruogos g. 2, Birsztany

1931

Dom Zdrojowy to po niemiecku Kurhauz. W dokumentach odnotowano że budynek był w dużym stopniu zaniedbany. Po jego remoncie w dni świąteczne odbywały se w nim koncerty. W roku 1931 stary dom zdrojowy uległ rozbiórce, na jego miejscu wybudowano nowy. Obecnie działa tu restauracja, sala koncertowa, organizowane są wystawy.

Dowiedz się więcej

Dom Artystów w Kownie

V. Putvinskio g. 56, Kowno

1931

Przedstawiciele Stolicy Apostolskiej tak i nie wprowadzili się do tego budynku. Od 1932 roku mieścił się tu szpital dziecięcy, następnie – przychodnia przeciwgruźlicza, przedszkole. Niedługo swoje pięćdziesięciolecie w tej siedzibie będzie obchodził Dom Artystów w Kownie, gdzie prawie codziennie odbywają się różne imprezy kulturalne i artystyczne.

Dowiedz się więcej

Wyciąg na Zielonej Górze

Aušros g. 6, Kowno

1931

Popularność funikularu była zadziwiająca. Czego doskonałą ilustracją jest cytat z artykułu w „Lietuvos aidas” z 1931 roku: „Nawet gdy kolejka się zepsuje, większość ludzi, zapominając lub nie wiedząc o tym, przychodzi pod stację kolejki, a następnie drogą wyciągu wspina się pod górę lub z niej schodzi.”

Dowiedz się więcej

Budynek komendy policji

Vytauto g. 1 oraz Vytauto g. 3, Rejon płungiański

1932

Znajdujący się aktualnie na początku ulicy Witolda narożny dom z tradycyjnymi dla międzywojennego modernizmu odchyłami, został wybudowany już po pożarze, który spowodował wiele strat w mieście. Wiadomo, że nieopodal nowego murowanego hotelu funkcjonowała stacja paliw z podziemnym zbiornikiem.

Dowiedz się więcej

Dworzec kolejowy w Płungianach oraz dom kolejowy w Płungianach

Stoties g. 44, Rejon płungiański

1932

To było wielkie wydarzenie dla Płungian, wielu mieszkańców zajmowało się handlem, linia kolejowa oznaczała dla nich jeszcze większe możliwości. Kolej przyczyniła się do rozrostu oraz rozwoju miasteczka. W dniu otwarcia kolei do Płungian pociągiem przybył sam prezydent Antanas Smetona.

Dowiedz się więcej

Centralny Urząd Pocztowy

Laisvės al. 102, Kowno

1932

Ciekawe, że niemalże przez 100 lat nie uległa zmianie funkcja budynku. Poczta Główna w Kownie jest dla mieszkańców miasta jednym z najważniejszych oraz najdroższych obiektów. W 2015 roku decyzją Komisji Europejskiej na Listę Dziedzictwa Europejskiego wpisano 44 obiekty międzywojennej architektury modernistycznej w Kownie, nich znajduje się również budynek Poczty Głównej.

Dowiedz się więcej

Były budynek spółki „Pienocentras”

Laisvės al. 55 / S. Daukanto g. 18, Kowno

1932

Na parterze gmachu działał bar mleczny, sklep, bar oraz modny zakład fryzjerski należący do Juozasa Muraliusa. Tutaj bywały przez żony najważniejszych urzędników państwowych. Na górnych piętrach gmachu, z których rozpościerał się imponujący widok, zostały urządzone mieszkania, nie każdy mógł sobie pozwolić na zamieszkanie w nich, podobnie jak na wizytę w zakładzie fryzjerskim Muralisa.

Dowiedz się więcej

1933 – 1935

Pokaż obiekty

1933 – 1935

Muzeum w Birsztanach

Vytauto g. 9, Birsztany

1933

Pracujący w uzdrowisku leśnik postanowił dorobić wynajmując pokoje dla wczasowiczów, tak powstała ta drewniana willa. Tutaj do czasów okupacji zatrzymywali się nauczyciele, którzy przyjeżdżali do Birsztanów, aby odzyskać siły. Prywatna willa później została państwowym domem wypoczynkowym „Ramunė”. A od 1967 roku mieści się w niej muzeum w Birsztanach.

Dowiedz się więcej

Budynek lecznicy borowinowej i wodnej w sanatorium uzdrowiskowym „Tulpė”

Birutės g. 35, Birsztany

1933

„Deszcz nie jest przeszkodą dla leczniczych kąpieli mineralnych, kwasowęglowych oraz borowinowych. Liczba osób sięgających po nie co dzień rośnie” – pisała gazeta „Lietuvos aidas” w sierpniu 1935 roku.

Dowiedz się więcej

Były budynek Szpitala im. Antanasa Gylysa

V. Putvinskio g. 62, Kowno

1933

Szpital jest częścią unikalnego zespołu budynków przy ulicy Putvinskisa. W latach okupacji radzieckiej nadal funkcjonowała tu placówka lecznicza, po odzyskaniu niepodległości – poliklinika. Zachowało się wiele elementów dekoracji wnętrza, które ukazały się podczas renowacji budynku. W budynku nadal działa międzywojenna szwajcarska winda firmy „Schindler”.

Dowiedz się więcej

Były budynek spółki „Pažanga”

Laisvės al. 53, Kowno

1934

Gmach stał się siedzibą zarządu Litewskiego Związku Narodowego, redakcji miesięcznika „Jaunoji karta” oraz gazety „Lietuvos aidas”. Na czwartym piętrze była restaurację, na dachu wykonano taras, na parterze – sklep z galanterią spółki „Parama”. Gwarno było nawet w piwnicy – znajdowała się tutaj sala posiedzeń.

Dowiedz się więcej

Willa – Litewska Kantyna Oficerska

Birutės al. 46, Połąga

1935

Drewniany domek letniskowy został zakupiony przez Litewski Klub Oficerów. Wiosną następnego roku dom letniskowy został wyremontowany, wyposażony w 20 pokoi wypoczynkowych, w których jednocześnie mogło wypoczywać 50 osób. Po wywieszeniu tabliczkę z napisem „Villa Ramovė“, latem tego samego roku, nowoczesny dom letniskowy był już wypełniony po brzegi.

Dowiedz się więcej

Wydział Technologii Chemicznej Kowieńskiego Uniwersytetu Technicznego

Radvilėnų pl. 19, Kowno

1935

Kierownikiem budowy laboratorium był wojskowy - budynek miał być maksymalnie zabezpieczony przed nieszczęśliwymi wypadkami. Pułkownik, inżynier, doktor nauk chemicznych Juozas Vėbra pomysłów na kowieński budynek czerpał podczas wizyt w najbardziej zaawansowanych laboratoriach w Niemczech, Belgii, Francji, Szwajcarii, Hiszpanii.

Dowiedz się więcej

1936 – 1940

Pokaż obiekty

1936 – 1940

Szkoła rzemiosła

Muziejaus g. 29, Rejon telszewski

1936

Kilka pomysłowo połączonych korpusów, podmurowania z czerwonych cegieł pomiędzy oknami uzupełniają białą elewację współgrając z dachem budynku. Szkoła rzemiosł w Telszach jest uznawana za prekursora Telszewskiego Wydziału Wileńskiej Akademii Sztuk Pięknych. Ponadto, wykonane tu w 1939 roku meble zostały wysłane do Stanów Zjednoczonych, gdzie na wystawie w Nowym Jorku zostały odznaczone złotym medalem.

Dowiedz się więcej

Teatr miejski w Telszach

Respublikos g. 18, Rejon telszewski

1936

Na parterze działała kasa teatralna, szatnia, bufet. Przez oddzielne wejście od strony ulicy Prezydenta A. Smetony można było dostać się do działających w nim sklepów. Na pierwszym i drugim piętrze urządzono salę widowiskową, która mogła pomieścić 260 widzów.

Dowiedz się więcej

Willa „Vaidilutė“

J. Basanavičiaus g. 21, Połąga

1936

„W głównym skupisku turystów w Połądze przy ulicy Basanowicza, pomiędzy barami, z których rozlega się rosyjska muzyka, dryfuje dziwna chałupa. Jest to Muzeum Zsyłek i Rezystencji, które w centrum uzdrowiska przypomina łódkę, która przez przypadek trafiła na ścieżkę szybkobieżnego kutra” – w 2015 roku pisał dziennikarz Dovydas Pancerovas.

Dowiedz się więcej

Kantyna Oficerska Załogi Wojska Litewskiego w Kownie

A. Mickevičiaus g. 19, Kowno

1937

Na wystawnie wykończonym parterze znajduje się restauracja, w której Sylwestra obchodził również prezydent Antanas Smetona. Pierwsze piętro – reprezentacyjne, wyposażone w efektowne komnaty, w których rozwiązania w stylu art deco współgrają ze stylem narodowym oraz duchem średniowiecza.

Dowiedz się więcej

Izba Handlowo-Przemysłowo-Rzemieślnicza

K. Donelaičio g. 8, Kowno

1938

Całkowitej utracie wartości budynku zapobiegło umieszczenie w nim po wojnie biblioteki, której pracownicy szczególnie zadbali o zachowanie wnętrz. Dzisiaj znajduje się to Dział Książki Rzadkiej i Starodruków Biblioteki Publicznej Okręgu Kowieńskiego, której pracownicy stale organizują wystawy o historii Kowna.

Dowiedz się więcej

Była leśniczówka

Laisvės al. 19, Rejon płungiański

1939

W 1930 roku podczas obchodów pięćsetlecia śmierci Witolda Wielkiego przy leśniczówce posadzono dąb Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda. Uważa się, że w pierwszych latach powojennych w budynku gospodarzyła komendantura wojskowa, a w piwnicy więziono nieposłusznych żołnierzy radzieckich, świadczą o tym zachowane w piwnicy budynku napisy.

Dowiedz się więcej

Stary dworzec autobusowy w Połądze

Vytauto g. 94 / Kretingos g. 1, Połąga

1939

Wczasowicze potrzebowali wygodnego dojazdu do kurortu, stąd zapadła decyzja o budowie w uzdrowisku dworca autobusowego. W 1937 roku zostało wykupione osiedle pomiędzy ulicami Kretingos, Vytauto oraz starym targowiskiem. Nikt nie żywił sentymentów do znajdujących się tu starych domów – nowy projekt był początkiem prężnej modernizacji Połągi.

Dowiedz się więcej

Szkoła Podstawowa im. Vladasa Jurgutisa w Połądze

Ganyklų g. 2 / Kretingos g. 21, Połąga

1939

Najciekawsze udoskonalenie projektu, to niemałe pomieszczenie przeznaczone dla wczasowiczów, turystów, wycieczkowiczów. Nawet do 200 miejsc! Prawdziwy przykład przedsiębiorczości uzdrowiskowej – któż będzie trzymał puste pomieszczenie latem, gdy uczniowie są na wakacjach?

Dowiedz się więcej

Dom Sugihary

Vaižganto g. 30, Kowno

1939

W 1940 roku konsula do J. Zwartendijka zwrócili się wychodźcy żydowscy z Polski. Po udzieleniu im zgody na wydanie wiz turystycznych na wyspę Curacao na Morzu Karaibskim, zwrócił się on japońskiego konsula – taka podróż wymagała również posiadania wizy tranzytowej. Sugihara wydał zwracającym się do niego Żydom 2 139 wiz tranzytowych. Uważa się, że mogły one uratowąc od 6 do 10 tys. żyć.

Dowiedz się więcej

Samorząd Miejski w Kownie

Laisvės al. 96, Kowno

1940

Po odzyskaniu niepodległości dokonano rekonstrukcji parteru, a w budynek stał się siedzibą Samorządu Miasta w Kownie. I dzisiaj do wejścia zapraszają drzwi obrotowe, zaś wewnątrz uwagę przyciągają narodowe elementy wnętrza, które nie poddały się okupacji. W tym niepowtarzalny szklany sufit w Sali Głównej, w stylu art deco.

Dowiedz się więcej

Kino „Romuva”

Laisvės al. 54, Kowno

1940

„I znowu jedna legenda legenda w gruzach… Legenda głosiła, że: przy alei Wolności wkrótce zostanie otwarte kino, w którym znajdzie się również najbardziej nowoczesna kawiarnia w Kownie. Okazało się, że kino jest, a kawiarni nie ma…” – tak ironicznie zaczynał się artykuł o kinie „Romuva” opublikowany w gazecie „Lietuvos aidas” 8 kwietnia 1940 roku.

Dowiedz się więcej

Bazylika Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa

Žemaičių g. 31A, Kowno

1940

Jednym z pomysłów, przypominających obrazy M. K. Čiurlionisa, była propozycja urządzenia w wieży o wysokości 86 m. W społeczeństwie pomysł wzbudzał wiele dyskusji. Wreszcie, budowę rozpoczęto na podstawie racjonalnego projektu przygotowanego przez K. Reisonasa. Czy wiedzieliście, że protestancki architekt łotewskiego pochodzenia ze względu na ten projekt został katolikiem?

Dowiedz się więcej

Rok nieznany

Pokaż obiekty

Rok nieznany

Zespół willi

Maironio g. 14 oraz Maironio g. 12, Druskieniki

Nieco dalej od centrum znajduje się otoczony bujną roślinnością zespół dwóch willi. Jedna powiewa włoskim romantyzmem, w niej znajdowała się restauracja oraz , wynajmowano pokoje dla wczasowiczów. Druga bardziej w stylu szwajcarskim, można też wejść do środka, od wielu lat działa w niej kawiarnia „Širdelė”.

Dowiedz się więcej

Kościół Matki Boskiej Szkaplerznej w Druskiennikach

I. Fonbergo g. 15, Druskieniki

W archiwach można znaleźć ciekawy szczegół - W latach okupacji do Druskiennik został delegowany ksiądz Juozas Vaičiūnas, którego odwiedzali, goszcząc na plebanii takie osobistości jak językoznawca Juozas Balčikonis, pisarz Vincas Mykolaitis-Putinas.

Dowiedz się więcej

Willa „Radium”

T. Kosciuškos g. 7, Druskieniki

Tajemnicą owiane jest pochodzenie nazwy willi: przypuszcza się, że jest ona inspiracją pierwiastka chemicznego radu, który został wykryty w wodzie źródlanej w Druskiennikach. Brzmi nieromantycznie? Warto nadmienić, że upłynęło zaledwie dziesięć lat od momentu odkrycia danego pierwiastka, któremu swoją drogą nadano nazwę od francuskiegowyrazu „promień”.

Dowiedz się więcej

Sanatorium uzdrowiskowe

Kurorto g. 6, Druskieniki

Nie zachowały się żadne dane dotyczące osoby, która zaprojektowała sanatorium. Jest to jednak obiekt, w którym warto się dzisiaj zatrzymać nie tylko ze względu na zapewniającą spokój lokalizację, lecz również ze względu na wyjątkową architekturę. Wstawione w piwnicy okna witrynowe otwierają gościom widok prosto na Niemen.

Dowiedz się więcej

Willa „Maurė”

Laisvės a. 21, Druskieniki

W latach okupacji radzieckiej willa znajdowała się w stanie krytycznym. Później została odbudowana, a urządzone w niej mieszkania zostały dostosowane do świadczenia usług wypoczynkowych. W 2004 roku dokonano remontu i obecnie działa tu hotel „Dalija”. We wnętrzu zachowało autentyczne rzeźbione poręcze schodowe.

Dowiedz się więcej

1918

1920

1921

1924

1928

1929

1930

1931

1932

1933

1934

1935

1936

1937

1938

1939

1940

Aplikacja mobilna

Wszystko wygląda dziś inaczej niż w okresie międzywojennym. Pobierz aplikację i odkryj architekturę międzywojennej Litwy.

Twój komentarz

Komentarz został pomyślnie wysłany!